Objectgegevens: Zwaaihaak, 18e eeuw, Schiedam

Een zwaaihaak, ook wel een duimstok of een zweihaak genoemd, is al eeuwen de trots van een timmerman. Een bijzondere werd bij de opgraving van het Hof van Cyrene in 2013 aangetroffen, nu in beheer van ons eigen depot. Bij deze opgraving, werd bij archeologisch onderzoek Romeins materiaal aangetroffen, sporen van bewoning in de middeleeuwen én deze zwaaihaak uit de nieuwe tijd.

Een zwaaihaak bestaat uit twee beweegbare armen, waarvan de hoek die ze maken eenvoudig met een vleugelmoer wordt vastgezet om gemakkelijk een hoek over te kunnen zetten op een houten plank of plint. 

Deze specifieke zwaaihaak is bijna onbeschadigd. Dat komt door de solide materialen waarvan hij gemaakt is: ebbenhout en koper. De koperen arm is korter (1/3e voet) dan die van ebbenhout (2/3e voet). De eerste arm valt - nog altijd - ingeklapt in de laatste, zodat de zwaaihaak makkelijk in je zak past. Na al die jaren werkt dit nog steeds bij deze vondst! 

Wat echt bijzonder is aan deze zwaaihaak, is dat de maataanduiding nog in duimen en voeten is. De ondertussen gestandaardiseerde maten zoals centimeters en meters worden gebruikt sinds Napoleon, de duimstok dateert dus van voor: 1795. In de koperen arm staan de kwart, halve en hele duimen ingegraveerd. Op de ebbenhouten arm zijn de maten aangegeven met koperen spijkertjes. De "duim" is in dit geval 2,6 cm, maar dit was geen vast gegeven. In Amsterdam varieerden duimen tussen de 2.45 en 2.65 cm. De Rijnlandse duim was 2.61 cm. en de Gelderse 2.7 cm. In Zaanstad en Amsterdam zijn identieke zwaaihaken gevonden, met dezelfde manier van maataanduiding en maat, die worden gedateerd uit de 18e eeuw. Dit is de reden dat we vermoeden dat onze zwaaihaak in de 18e eeuw door zijn eigenaar verloren is, want zo'n mooi exemplaar gooi je niet zomaar weg!

inventarisnummer: 37813

Foto: ADC ArcheoProjecten