Een mantelspeld, ook wel een fibula of schijffibula genoemd, is gevonden in 2013 in Leiderdorp. Archeologen van de Universiteit van Amsterdam troffen hem aan bij resten van vroegmiddeleeuwse bewoning. Van deze nederzetting zijn verder een paar waterputten, enkele ovenkuilen, graanschuurtjes (spiekers) en funderingsresten teruggevonden.

Fibula’s werden in de Romeinse tijd en in de middeleeuwen gebruikt om het dragen van de gedrapeerde gewaden en mantels eenvoudiger te maken, waarbij de fibula op de schouder werd gedragen. Naast een praktisch kledinghulpmiddel was een fibula ook vaak een sieraad, dat aan de voorkant kunstig bewerkt was. 

Dit fraai versierde exemplaar uit de periode 725–900 na Chr. laat zien dat in de vroegmiddeleeuwse nederzetting Leithon (het huidige Leiderdorp) de inwoners kennelijk de middelen hadden zich goed te kleden. De schijffibula heeft een kruisvormige cel verdeling en een ronde cel in het midden. De cel verdeling bestaat afwisselend uit rood en groen glas (er mist één kwart groen glas). Het ‘hart’ bevat een schijfje almandijn (ook wel almandien genoemd), een bijzondere, half doorzichtige (opake), donkerrode halfedelsteen afkomstig uit onder andere India en Pakistan. In de vroege middeleeuwen was er in Europa een grote vraag naar dit mineraal, dat tot de granaatgroep behoort en lijkt op de edelsteen robijn. Doordat een tot dun, vlak plaatje geslepen stuk almandijn op metaal is geplaatst, geeft de steen een fraaie glans door de heldere lichtweerkaatsing. 

Het gebruik van almandijn en de kunstige afwerking maken deze fibula een fraai en ogenschijnlijk kostbaar sieraad. Toch is deze fibula misschien minder waardevol dan op het eerste gezicht lijkt. Het brons bevat naast koper en tin een hoog loodgehalte, van 10 procent aan de achterzijde tot wel 56 procent aan de rand. Daarmee steekt hij ietwat schril af bij bijvoorbeeld een andere fibula, uit de welvarende handelsnederzetting Dorestad (waar nu Wijk bij Duurstede ligt). Deze kunstig bewerkte fibula is gemaakt van goud en bevat, naast glas en almandijn, ook parels. Dit was waarschijnlijk een fibula van een hooggeplaatst persoon.

De fibula uit Leithon is weliswaar van mindere kwaliteit dan die uit Dorestad, maar is nog altijd een mooi voorwerp uit lang vervlogen tijden. Bovendien laat hij nog altijd zien dat de eigenaar wel welvarend moet zijn geweest — of gaat het hier om schone schijn?

(Schijf)fibula (incompleet)
Materiaal: brons, glas, almandijn
Datering: 725–900 nC
Dit object is beschikbaar voor bruikleen.
Meer objectinformatie